Xạ đen có tác dụng chữa bệnh như thế nào?

Cây xạ đen là một trong nhiều cây thuốc rất quý. Người ta có thể sử dụng một mình lá xạ đen hoặc kết hợp với một số loại thảo dược khác để nấu nước uống chữa bệnh cũng như nâng cao sức đề kháng rất tốt, nhất là hỗ trợ điều trị bệnh ung thư. Vì vậy, có nơi còn gọi cây xạ đen là cây ung thư.

Cây xạ đen còn được người dân tộc Mường ở tỉnh Hòa Bình gọi là cây ung thư. Cây này còn có nhiều tên gọi khác như cây quả nâu, bách giải, bạch vạn hoa, thanh giang đằng, dây gối,…

• Tên khoa học: Celastrus hindsii Benth et Hook
• Họ: dây gối (Celastraceae).

Ở nước ta, cây xạ đen phân bố chủ yếu ở khu vực rừng núi, nhất là tỉnh Hòa Bình, Thanh Hóa và Ninh Bình.

Tổng quan về cây xạ đen

Cây xạ đen là loại cây dây leo và thân gỗ, có chiều dài chừng 3 đến 10m. Cây xạ đen thường mọc thành bụi, tuy nhiên cây non hay mang màu xám nhạt và không có lông. Ngược lại, cây trưởng thành sẽ mang màu xanh nâu và có nhiều lông.

Các lá xạ đen mọc so le với phiến lá có hình bầu dục và phần đầu nhọn. Lá có chiều dài khoảng từ 7 – 12 cm và rộng chừng 3 – 5cm. Phần mép lá có các răng cưa ngắn, cuống lá cũng tương đối ngắn, chỉ dài tầm 5 – 7mm.

Cây xạ đen có hoa màu trắng, gồm 5 cánh và hay mọc thành từng chùm ở nách hoặc ngọn lá. Chùm hoa xạ đen có chiều dài từ 5 – 10cm, phần cuống hoa dài khoảng 2 – 4mm. Quả xạ đen có hình dạng tương tự quả trứng và có chiều dài tầm 1cm. Quả xạ đen xanh sẽ thường có màu xanh, ngả vàng khi chín và tự tách thành 3 mảnh. Mùa ra hoa của cây xạ đen là vào tháng 3 đến tháng 5. Cây xạ đen ra quả từ tháng 8 đến tháng 12.

Lá cây xạ đen có thể được thu hái để dùng làm dược liệu vào bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, để lá có dược tính cao, cần thu hái khi cây già. Sau khi thu hoạch các bộ phận của cây xạ đen, người ta sẽ đem đi rửa sạch bằng nước. Kế đến, các phần sẽ được cắt ngắn rồi mang đi phơi hoặc sấy khô sau đó bảo quản trong túi nilon để dùng dần.

Trong họ xạ còn có các loại khác như xạ trắng, xạ vàng, xạ lai. Vì thế, người ta dễ bị nhầm giữa các cây này với nhau. Tuy nhiên, hai loại xạ được sử dụng phổ biến nhất làm dược liệu là xạ vàng và xạ đen. Sau đây là những đặc điểm để phân biệt cây xạ đen với những cây khác cùng họ:

• Cây xạ đen: Cây xạ đen tươi có lá dày và màu tím xanh cùng với phần thân cây có màu đậm. Sau khi phơi khô, lá xạ đen bị nát nhưng không giòn, mang hương thơm nhẹ. Phần thân cây khô chuyển thành màu đen và mang mùi thơm.
• Cây xạ vàng: Cây xạ vàng tươi có các lá mỏng và màu xanh, phần mép lá không có răng cưa. Lá cây xạ vàng sau khi phơi khô rất dễ bị nát và giòn. Phần thân cây xạ vàng khô ngả sang màu trắng và không mang mùi thơm.

Ngoài việc dễ bị nhầm lẫn với các cây cùng họ, người ta cũng nhận nhầm xạ đen với cây chùm rụm, cây dót và cây xạ đen Hòa Bình. Tuy vậy, theo các nghiên cứu, thành phần và tác dụng của các loại cây này rất khác nhau, đặc biệt là về công dụng ức chế các tế bào ung thư phổi và gan.

Cây xạ đen là loại cây được dùng để làm dược liệu

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện và chứng minh tác dụng chữa bệnh của cây xạ đen. Vì vậy, cả y học cổ truyền và y học hiện đại đều sử dụng loại dược liệu này.

Hỗ trợ điều trị các bệnh khối u, ung thư

Như đã nói trước đó, cây xạ đen còn có tên là cây ung thư vì có khả năng hỗ trợ điều trị ung thư rất hiệu quả. Trong đó có thể kể đến ung thư ruột kết, ung thư đại trực tràng, ung thư cổ tử cung, ung thư buồng trứng, … Xạ đen có công dụng này là do có chứa những hợp chất maytenfolone A, flavonoid, quinone, saponin, cụ thể:

• Flavonoid: đây là chất giúp làm chậm và chống lại quá trình oxy hóa của các tế bào gốc tự do gây ra ung thư. Nhờ vậy, cơ thể được bảo vệ trước những tác nhân gây bệnh ung thư và những tổn thương do bức xạ.
• Quinone: chất này giúp hóa lỏng các tế bào ung thư để dễ dàng đào thải chúng ra khỏi cơ thể. Hai hoạt chất flavonoid và quinone sẽ đẩy nhanh tốc độ và tăng cường khả năng đào thải tế bào ung thư.
• Saponin: chất này giúp ức chế các tế bào ung thư cũng như tái tạo cấu trúc của những tế bào bị tổn thương, từ đó giúp ngăn chặn ung thư di căn.

Điều trị các bệnh về gan

Cây xạ đen có chứa các hoạt chất có thể kháng vi rút gây ra bệnh viêm gan như viêm gan B, A và C… Bên cạnh đó, nhờ khả năng ức chế quá trình lipid, người ta còn dùng xạ đen để chữa trị gan nhiễm mỡ. Xạ đen còn giúp hạn chế tình trạng viêm gan mãn tính tiến triển thành xơ gan.

Điều trị chứng mất ngủ, suy nhược thần kinh

Xạ đen cũng được dùng làm thuốc chữa mất ngủ và suy nhược thần kinh hiệu quả bởi tác dụng thanh nhiệt, giải độc. Khi sử dụng, xạ đen sẽ giúp giảm hoa mắt, chóng mặt. Đồng thời, xạ đen còn thúc đẩy và tăng cường máu lên não, giúp ngăn ngừa tai biến mạch máu não.

Chữa mụn nhọt, lở loét trên da

Bên cạnh đặc tính kháng khuẩn, kháng vi rút và thanh nhiệt giải độc, xạ đen còn có thể hỗ trợ điều trị các tình trạng mụn nhọt, lở loét trên da và làm vết thương chóng lành.

Giúp tăng cường sức đề kháng và chữa một số bệnh khác

Xạ đen có mặt trong một số bài thuốc dân gian có tác dụng điều trị các bệnh lý về cột sống, xương khớp. Có thể kể đến thoái hóa cột sống, đau thần kinh tọa, thoát vị đĩa đệm, viêm khớp dạng thấp, …

Hơn nữa, xạ đen cũng là vị thuốc quý giúp ổn định lượng đường trong máu và huyết áp. Ngoài ra, dược liệu này còn ngăn ngừa xơ vữa động mạch, hỗ trợ điều hòa và lưu thông khí huyết, nâng cao sức đề kháng ở người cao tuổi.

Người ta có thể dùng cả thân, cành và lá xạ đen để làm dược liệu, dùng tươi hoặc khô đều được. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến từ cây xạ đen:

• Thanh nhiệt, lợi tiểu, thông kinh: Lấy 15g xạ đen và 12g kim ngân hoa đi phơi khô và sao vàng, tiếp đó hãm lấy nước uống trong ngày.
• Nâng cao sức đề kháng, giảm căng thẳng: Lấy 15g các vị thuốc gồm có xạ đen, nấm linh chi, giảo cổ lam đi sắc lấy nước uống hàng ngày.
• Giúp điều trị các bệnh về gan: Đem 50g xạ đen (cả lá và thân cây), 10g mật nhân, 30g cà gai leo đi nấu cùng 2 lít nước rồi lọc lấy phần nước và uống hàng ngày.
• Giải độc gan, hỗ trợ hệ tiêu hóa, ngăn ngừa ung thư: Đem 100g xạ đen, 100g xạ vàng, 30g cây B1 và cây máu gà (kê huyết đằng) nấu cùng 1.5 lít nước để uống trong ngày.
• Cầm máu, chữa mụn nhọt: Rửa thật sạch da rồi giã nát tầm 3 – 5 lá xạ đen tươi rồi đắp lên, sau đó băng lại để tránh bị nhiễm trùng.
• Hỗ trợ điều trị ung thư gan, ung thư phổi: Đem 50g xạ đen, 50g hoàn ngọc, 10g bán chi liên, 20g bạch hoa xà đi sắc lấy nước uống. Nên uống nước này sau khi ăn khoảng nửa tiếng và ngày uống 2 lần.

Giống như nhiều loại thuốc và thảo dược khác, để tránh gặp phải tác dụng không mong muốn hoặc mẫn cảm với các thành phần có trong dược liệu, các bạn cần phải tham khảo ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ chuyên khoa. Khi sử dụng cây xạ đen, các bạn cần lưu ý một số vấn đề sau đây:

• Không sử dụng quá liều lượng xạ đen được chỉ định vì có thể khiến bạn tụt huyết áp, gây hoa mắt, chóng mặt.
• Thuốc hoặc trà nấu hoặc hãm xạ đen cần được pha với lượng vừa đủ, và sử dụng hết trong ngày. Nếu để qua đêm và sau đó sử dụng thì các bạn có thể gặp các triệu chứng như đau bụng, đi ngoài và đầy bụng.
• Xạ đen có công dụng giúp an thần và trị chứng mất ngủ nên có thể gây ra ngủ gà, ngủ gật.
• Người bị bệnh thận không nên sử dụng xạ đen vì có thể làm suy thận.
• Không được phép tăng hoặc giảm liều lượng hay kết hợp với các vị thuốc khác mà không có sự chỉ định của bác sĩ. Nếu không, các bạn có khả năng gặp những tác dụng không mong muốn.
• Phụ nữ có thai hoặc đang con cho bú, trẻ em dưới 5 tuổi không được sử dụng xạ đen. Trong trường hợp muốn dùng xạ đen để điều trị các bệnh ung thư, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Những đồ uống có cồn, các đồ ăn như cà pháo, đậu xanh, măng chua, rau muống,… có thể làm giảm tác dụng khi sử dụng cây xạ đen.
• Nếu các bạn đang sử dụng thuốc Tây y để điều trị bệnh, nên hỏi ý kiến bác sĩ về việc uống các bài thuốc từ xạ đen. Các bạn cũng nên uống thuốc Tây cách thuốc từ xạ đen tối thiểu 30 phút để đạt hiệu quả và tránh thuốc tương tác với nhau.

Cây xạ đen là loại một vị thuốc nam rất quý nhờ có đặc tính ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh ung thư. Ngoài ra, cây còn có tác dụng an thần, giải tỏa căng thẳng, tăng cường hệ miễn dịch và điều trị các bệnh về gan,… Bởi vậy, các bạn có thể cân nhắc và tìm mua xạ đen để hỗ trợ điều trị bệnh và nâng cao sức khỏe tổng thể nhé!